بررسی وضعیت خشک‌سالی در استان خراسان‏‏جنوبی توسط شاخص درصد بارش نرمال (PNPI) و شاخص روش استانداردسازی (Z)

زمینه و هدف: خشک‌سالی از جمله بلایای طبیعی است که نسبت به سایر پدیده‏های طبیعی در یک بازه زمانی طولانی اتفاق می‏افتد که به­صورت متناوب جوامع بشری را از طریق اثرات منفی بر روی منابع آب و کشاورزی و به دنبال آن اقتصاد را دچار مشکل می‏سازد. لذا در مطالعات خشک‌سالی گام اساسی، انتخاب شاخصی مناسب برای هر منطقه است که بتوان بر اساس آن میزان شدت، تداوم و بزرگی خشک‌سالی را در یک منطقه ارزیابی کرد. هدف اصلی این تحقیق انتخاب شاخص مناسب برای پایش خشک‌سالی منطقه، طبقه‌بندی و تعیین درجات شدت خشک‌سالی و ترسالی و شناسایی نواحی مستعد خشک‌سالی استان خراسان جنوبی جهت برنامه‏ریزی و مدیریت بهتر در زمینه خشک‌سالی می‏باشد. روش بررسی: در این تحقیق وضعیت خشک‌سالی استان خراسان‏‏جنوبی، با استفاده از شاخص خشک‌سالی هواشناسی درصد بارش نرمال (PNPI) و شاخص روش استاندارد سازی (Z) مورد ارزیابی قرار می‏گیرد. از آنجائیکه اکثر ایستگاه‌ها دارای آمار طولانی مدت (30 سال) نیستند، بدین منظور از داده‏های بارندگی ایستگاه‏های موجود با دوره آماری 24 سال (2014-1990) استفاده شد و مقادیر شدت خشک‌سالی با استفاده از شاخص‏های موردنظر برای هر ایستگاه با استفاده از نرم‌افزار Matlab محاسبه گردید سپس بر اساس جداول مربوط به هر شاخص درجات شدت خشک‌سالی و ترسالی مشخص گردید. یافته‌ها: نتایج شاخص PNPI نشان داد که در ایستگاه‏های مورد مطالعه، ایستگاه‏های خور بیرجند با 5 ماه، ایستگاه‌های بشرویه، قاین و فردوس با 4 ماه و ایستگاه‏های بیرجند و نهبندان با 3 ماه دارای دوره بسیار مرطوب بوده‏اند. خشک‌سالی اکثر ایستگاه‌ها در محدوده خشکی متوسط تا رطوبت متوسط بوده است. بیشترین مقدار Z (ترسالی84/1) مربوط به ایستگاه نهبندان در ماه مارس و اکثر ایستگاه‌ها در ماه‌ها ژوئن، جولای، آگوست، سپتامبر و اکتبر دارای خشکی متوسط هستند. بحث و نتیجه‌گیری: خشک‌سالی اکثر ایستگاه‏ها با این دو روش در محدوده خشکی متوسط تا مرطوب متوسط بوده است. نتایج حاصل از ارزیابی فرضیه وقوع خشک‌سالی بسیار شدید است که در سال وقوع کمینه بارندگی اتفاق افتاده است و در این مطالعه شاخص PNPI شاخص مناسب‏تری برای منطقه ارزیابی می‌شود.